Né à Kimpese, ville située à 220 km de Kinshasa au Zaïre (actuelle République Démocratique du Congo) sous le nom de Washington David Tufuene Mafuila, Zhou-Mack Mafuila est le dernier d’une fratrie de 16 enfants. Dans sa famille, la musique est plus qu’une tradition, c’est un art de vivre: grand-père et arrière-grand-père joueur de Masikulu (musique traditionnelle), père accordéoniste, mère chanteuse de négro spirituals, frères guitaristes, saxophonistes, soeurs chanteuses dans les chorales, etc. Il montre, très vite, des prédispositions pour la guitare et le chant. A 13 ans, il crée son 1er groupe de Rumba Zaïroise avec ses amis d’enfance. Étudiant en littérature à l’université, il continue la musique. Pendant cette période, il fréquente assidument Jah Lucky, un musicien rasta congolais ayant vécu en France, qui l’initie au reggae.
À ce moment là l’espéranto entre dans sa vie : un ami de la famille, monsieur Ngangu, qui était directeur d’école mais aussi l’un des rares Congolais qui parlait l’espéranto, enseigna cette langue à la famille. À 18 ans assoiffé de connaissances et particulièrement doué, il progresse rapidement dans l’apprentissage de l’espéranto. L’Association Universelle d’Espéranto l’invite en Europe pour se perfectionner. Il voyage tout seul en Hollande. Là, il étanche sa soif intarissable d’apprendre. Il prend conscience de la géopolitique, de l’histoire, de l’économie mondiale, etc. Il prend aussi beaucoup de recul par rapport à son propre pays, à travers des articles et des informations auxquels il n’avait pas accès sur place. C’est aussi à cette époque, qu’il approfondie ses connaissances de la culture rasta et du reggae.
A son retour au pays, Zhou-Mack avec son ami et professeur d’esperanto Nduantoni Bakidila Ngangu, ainsi que plusieurs autres espérantistes qui formaient le noyau de l’Institut Zaïrois d’Esperanto, décidèrent de faire la promotion de l’espéranto au niveau national. C’est à partir de ce moment qu’il se confronta à l’administration du pays et comprit qu’il avait des choses à dire pour dénoncer les incohérences et autres aberrations qui étaient monnaie courante dans le système dictatorial de Mobutu.
Il créa un groupe de reggae dont le nom était Esperanto Muziko à N’djili, ou se trouvait aussi la plus importante communauté rasta de Kinshasa. Il joue dans plusieurs groupes de reggae (dont Saccharose) et se professionnalise. Des musiciens connus forment le groupe forment le groupe Rumba Raï, dans lequel Zhou-Mack sera intégré après un concert triomphal au stade de la Cilu à Lukala en 1988. Mais Zhou-Mack ne restera pas longtemps dans ce groupe. Elevé au statut de stars locales, leurs points de vue divergent. De plus, le manque de liberté d’expression dans le pays est incompatible avec sa vision du reggae, qu’il conçoit comme une musique de liberté et de contestation. Etouffé et frustré par le carcan des autorités locales, la liberté d’opinion et d’expression qu’il avait connu en Europe lui manquent, il décide donc d’y retourner.
Cette fois son choix se porte sur le France. Sa sœur y habite et il est très attiré par ce pays et sa culture. Il arrive donc à Paris en 1989. Il déchante vite : sans papiers, sans boulot, sans argent, c’est la galère, mais il s’accroche grâce à la musique. En 1994 il découvre le jazz en fréquentant le Centre Autonome d’Expérimentation Sociale à Ris-Orangis en région Parisienne, où il rencontre le batteur-percussionniste d’origine indienne Ravy Magnifique, qui lui présenta Chico Freeman et Archie Shepp, ainsi qu’à plusieurs autres musiciens de renom avec qui il a collaboré, Annie Delfau Jean-Philippe Daryl et Orlando Paléo, avec qui il aiguise son style afro-jazz.
Avec Ravy Magnifique et le saxophoniste américain Chico Freeman il crée un nouveau style musical : l’Afro-Indian-Funk, et se produit sur de nombreuses scènes. Cette nouvelle formation colle parfaitement à la vision qu’il a de la musique : celle qui réunit, celle qui métisse, qui invente de nouveaux sons grâce à l’éclectisme des influences de chacun. L’expérience de ses acolytes lui redonne confiance. Bientôt, il se remet à travailler sur ses projets personnels.
Le titre « Pro viaj faroj » sera enregistré en espéranto sous cette formation du nom de FreeMagniZhou pour la Vinilkosmo-Kompil’ Volumo 2, sortie en 1996.
En 2000, il rencontre les cinq membres du combo essonnien La Fève. Unie par une solide amitié et une même passion pour le dub et le roots, ils intègrent avec plaisir et homogénéité cette nouvelle source de créativité qu’est Zhou-Mack. Coup de foudre artistique et humain, ils enregistrent ensemble International Love, 1er disque de Zhou-Mack sorti en France sous son nom. Le succès est au rendez-vous, l’album se vend bien, et les concerts s’enchainent. Des festivals en tant que tête d’affiche en passant par des premières parties des grands musiciens, Zhou-Mack à travers ses concerts montre qu’il est un musicien capable de faire vibrer différents publics avec sa voix et ses compos remplies d’émotions et la profondeur de son message.
Avec cette formation, Zhou-Mack se lâche vraiment. Elle exprime un style très personnel, mélangeant leurs influences et leurs expériences pour créer une musique qui leur ressemble : créative, festive, expressive, libre….
Après plusieurs années de contacts avec Vinilkosmo, il se décide enfin à réaliser sur ce label indépendant l' album Originoj entièrement en espéranto qui est à l’image du message véhiculé par sa musique : cosmopolite et métissée, se jouant des étiquettes et des frontières entre les pays, les époques ou les styles.
*****
Esperanto:
Li naskiĝis en Kimpese, vilaĝo 220 km de Kinŝaso en Demokrata Respubliko Kongo (tiama Zairo). Lia plena nomo estas Washington David Tufuene Mafuila. Li estas la lasta el 16 gefratoj. En lia familio, muziko estas pli ol tradicio, ĝi estas vivmaniero. Lia avo kaj praavo ludis masikulu, tradician muzikilon. Lia patro estas akordeonisto; lia patrino estas kantistino de religiaj kantoj (negro spirituals); liaj fratoj estas gitaristoj kaj saksofonistoj; liaj fratinoj estas ĥoristinoj. Li rapide montris naturan lertecon pri gitaroj kaj kantado.
Dektrijara, li kreis unuan grupon de zaira rumbo kun deĉiamaj amikoj. Li studis literaturon en universitato, sed daŭrigis la muzikon. Dum tiu tempo, li senĉese frekventis Jah Lucky, konga rasta muzikisto kiu antaŭe vivis en Francio, kaj kiu iniciatis lin al regeo.
Samtempe li renkontis esperanton: familia amiko, s-ro Ngangu, lernejestro, kaj unu el la maloftaj konganoj kiuj parolis esperanton. Li instruis tiun lingvon al la familio. Dekokjara, avida je edukado, kaj aparte lerta, li rapide progresis en esperanto. Universala Esperanto-Asocio invitis lin perfektiĝi en Eŭropo. Li vojaĝis sola en Nederlando, kie li kontentigis sian lernemon. Li eksciis pri monda geopolitiko, historio, kaj ekonomio. Li ankaŭ ekkomprenis la situacion en sia propra lando pere de artikoloj kaj informoj kiujn li ne povis koni en Kongo. Samtempe li profundigis sian konon pri rasta kaj regea kulturo.
Reveninte al Kongo, li kaj lia amiko kaj esperanto-instruisto Nduantoni Badidila Ngangu, kune kun kelkaj aliaj esperantistoj kiuj estis la kerno de la Zaira Instituto de Esperanto, decidis antaŭenigi esperanton sur nacia nivelo. Jen okazis ke li konfrontis la landan administracion kaj komprenis ke li havas devon denonci la nenormalaĵojn kaj aliajn nekoheraĵojn kutimajn en la diktatora sistemo de Mobutu.
Li kreis regebandon nomitan Esperanto Muziko en N’djili, kie troviĝis la plej granda rasta komunumo en Kinŝaso. Li ludis en pluraj regebandoj (inter aliaj Saccharose), kaj profesiiĝis. Famaj muzikistoj kreis la bandon Rumba Raï, al kiu Zhou-Mack aliĝis post triumfa koncerto en Stadiono Cilu en Lukala en 1988. Mafuila ne restis longe en tiu bando, ĉar iĝintaj lokaj steluloj, iliaj vidpunktoj diversiĝis. Des pli ke la manko de esprimlibereco en la lando estis nekongruigebla kun lia vidpunkto pri regeo, kiun li konceptis kiel muziko de liberigo kaj kontestado. Premata kaj frustrata de la jugo de lokaj aŭtoritatoj, mankis al li la libereco pri opinio kaj esprimiĝo kiun li konis en Eŭropo. Li decidis reiri tien.
Ĉifoje li elektis Francion. Lia fratino loĝis tie, kaj li estis altirata al ĉi tiu lando kaj ĝia kulturo. Li do alvenis en Parizon en 1989. Li rapide seniluziiĝis, ĉar sen oficialaj dokumentoj, sen laboro, sen mono, estis tre malfacile. Sed li kroĉiĝis dank’al muziko. En 1994 li malkovris ĵazon kiam li frekventis la Aŭtonoman Centron de Socia Eksperimentado en Ris-Orange en la Pariza Regiono. Li renkontiĝis kun la hinda drumisto Ravy Magnifique, kiu prezentis lin al Chico Freeman kaj Archie Shepp, kaj al pluraj aliaj famaj muzikistoj kun kiuj li kunlaboris, Annie Delfau, Jean-Philippe Daryl, kaj Orlando Paléo, kun kiuj li akrigis sian afroĵazan stilon.
Kun Ravy Magnifique kaj la usona saksofonisto Chico Freeman li kreas novan muzikstilon, afrohindan funkon, kaj prezentis sin sur multaj scenejoj. Ĉi tiu nova bando perfekte koheris kun lia koncepto pri muziko kiu unuigas kaj rasmiksas, kiu inventas novajn sonojn dank’al la multflankaj influoj de ĉiuj. La sperto kun siaj kunuloj donis novan konfidon al li, kaj li baldaŭ denove eklaboris pri personaj projektoj.
La titolo “Pro viaj faroj” registriĝis en esperanto laŭ la bandnomo FreeMagniZhou por Vinilkosmo-Kompil’ Volumo 2 en 1996.
En 2000 li renkontis en la Pariza Regiono kvin membrojn de bando La Fève. Unuigitaj per solida amikeco kaj la sama pasio pri dobo kaj afrikaj radikoj, ili plezure kaj homogene enprenis Zhou-Mack, novan fonton de kreivo. Artista kaj homa enamiĝo, ili kune registris International Love, unuan diskon publikigitan en Francio laŭ la nomo Zhou-Mack Mafuila. Ĝi montriĝis granda sukceso, ĉar la albumo bone vendiĝis kaj koncertoj organiziĝis unu post alia. En festivaloj kiel ĉefbando, aŭ kiel krombando en koncertoj kun pli famaj bandoj, Zhou-Mack montris ke li kapablas vibrigi malsamajn publikojn per sia voĉo kaj siaj komponaĵoj, plenaj je emocio kaj la profundeco de lia mesaĝo.
Kun ĉi tiu bando, Zhou-Mack komplete liberiĝas. Ili havas tre personan stilon, miksante siajn influojn kaj spertojn por krei muzikon kiu similas al ili: kreiva, festa, esprimiva, libera….
Post pluraj jaroj da rilatoj kun Vinilkosmo, li fine decidis realigi ĉe tiu sendependa eldonejo la albumon Originoj tute en esperanto. Ĝi perfekta koheras kun la bildo de la mesaĝo portata de lia muziko: kosmopolita kaj rasmiksa, mokante etikedojn kaj landlimojn, epokojn kaj stilojn.
| 
| 
